Met verbijstering lees ik over de plannen van de uitgever van Roald Dahl (1916-1990) om zijn prachtige kinderboeken aan te passen aan de huidige tijdgeest. Ook Netflix, dat zijn boeken wil gaan verfilmen, blijkt hier een belangrijke rol in te spelen. Ik ben niet de enige die daar verontwaardigd over is. Wereldwijd is de schok voelbaar.
Roald Dahl is al 1990 overleden maar nog steeds is hij een
van de meest gelezen kinderboekenschrijvers met titels als: De Reuzekrokodil,
Mathilde, De Griezels, De Heksen, Sjakie en
de Chocoladefabriek. Ik heb zelf
met ontzettend veel plezier de boeken van hem aan mijn kinderen voorgelezen,
sommige boeken (bijvoorbeeld De Reuzekrokodil) wel honderd keer. Zij vonden het
geweldig … elk voorleeskwartiertje was een feest. Nooit heb ik als ouder weerstand gevoeld tegen Dahl’s teksten en mijn
kinderen zijn ook nooit bang geweest voor zijn teksten of de suggestieve
tekeningen daarbij. Roald Dahl heeft miljoenen kinderen aan het lezen gekregen.
Wat die erfgenamen en uitgever nu willen is de boeken kuisen
… van de brutale boeken van Roald Dahl
willen ze brave voorleesboekjes maken en daarmee wordt het monument ‘Roald Dahl’
vernietigd. Een voorbeeld: een ‘dikke’ jongen of vrouw mag niet meer: ‘dik’
moet ‘vet’ worden. De ‘zwarte pygmeeën’ uit Sjakie en de Chocoladefabriek
moeten genderneutrale kleine mensjes worden. Belachelijk. Een heks deed zich,
als zij belandt in de mensenwereld, voor
als ‘typiste’ of ‘kassière’, dat moet nu een ‘topwetenschapper’ worden of ‘zakenvrouw’.
Mijn kinderen sidderen als schooljuf Bulstronk een meisje aan haar haren
rondslingert en over een schutting werpt naar het Rookspuwende Monster
Rapschranze. Maar kinderen weten heus wel dat Dahl’s woordkeus hoort bij het
voorlezen en niet bij de werkelijkheid. Het
veranderen, schrappen of toevoegen van woorden, verandert de stijl en inhoud en
verkanselt iemands geestelijk eigendom
Dahl gebruikt karikaturen om onderscheid te maken tussen
goede en slechte personen. Geniaal is dat hij kinderen slimmer laat zijn dan
hun ouders, in zijn boek Mathilde gebeurt dat. Behalve pesterig en gemeen kan
hij lief schrijven, óók in Mathilde, over juffrouw Engel.
Heksen zijn kaal, schrijft hij. Nu wordt er in een nieuwe
uitgave uitgelegd, dat er een heleboel andere redenen zijn waarom vrouwen
pruiken dragen, alsof kinderen dat zelf niet kunnen bedenken. Het zijn de
volwassenen die niet begrijpen wat verbeelding is; denk maar eens aan de ophef
over de schrijver Pim Lammers en zijn verhaal De Trainer.
De volgende passage uit zijn boek de Griezels is tekenend
voor zijn stijl: ‘Als iemand lelijke gedachten heeft, zie je het aan zijn
gezicht. En als die persoon elke dag, elke week, elk jaar lelijke gedachten
heeft, dan wordt dat gezicht steeds lelijker. Iemand met goede gedachten kan
niet lelijk zijn. Je kan een scheve neus hebben en een frommelmond, een dubbele
kin of vooruitstekende tanden, maar als je goede gedachten hebt, dan straalt je
gezicht als een zonnetje.’
De invloed van brave lezers en uitgevers neemt snel toe.
Daartegen past een duidelijke waarschuwing. Democratie gedijt alleen bij de
gratie van de vrije gedachte; wat betekent dat er ook slechte gedachten mogen
zijn.
Ik hoop dat de mondiale golf van verontwaardiging het
vernietigen van Roald Dahls werk stopt.
