JE MOEST EENS WETEN.

Ik was vanmiddag in het fotomuseum. Eigenlijk ging ik om de expositie: ‘Eregalerij van de Nederlandse fotografie’ nog eens te zien. Wat een grandioze foto’s. Maar om daar nou een stukkie over te schrijven, dat zie ik nou ook weer niet zitten. Toch kan ik het niet laten. Over één foto dan.

Een foto van een Amsterdams jongetje in de Hongerwinter 1944. Hij staat keurig op zijn beurt te wachten. In de rij. Voor de voedseldistributie. Maar op die foto staat hij moederziel alleen. Dikke jas aan over een broek, die te lang is voor een korte broek en te kort voor een lange broek. Zijn spillebeentjes worden geaccentueerd. In zijn handen houdt hij een grote pan tegen zijn borst gedrukt.
Ik voel hoe koud hij het moet hebben.

Als ik op het punt sta om het museum te verlaten, wordt mijn aandacht getrokken door: ‘Je moest eens weten’. Een tentoonstelling van fotograaf Cigdem Yuksel , over Turkse vrouwen, die in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw in groten getale naar Nederland kwamen. En … over hoe het hen is vergaan.

In deze expositie vertellen de dames middels video’s en foto’s hun verhalen, verwerven zo een plek in de Nederlandse geschiedenis.

‘Bir bilsen’… ‘Je moest eens weten’. Zo beginnen veel vrouwen hun verhaal. Maviye streed voor vrouwenrechten. Selvet, draaide drie diensten per 24 uur. Haar kinderen zag ze daardoor nauwelijks.

Interviews, foto’s uit familiealbums en nieuwe (video-)portretten leren mij de 22 vrouwen van tussen de zestig en de tachtig, wat beter kennen.

Ze vertellen over de pijn van migratie, heimwee, verdwaald raken en je weg vinden. Werken, zorgen voor de kinderen, de taal leren. Liefde en ongelukkige huwelijken. Beknot zijn als vrouw en emancipatie. Hun bijdrage aan de Nederlandse economie als fabrieksarbeider of schoonmaker, en hun strijd voor vrijheid en gelijke rechten. Hun verhalen zijn divers, gelaagd, dubbelzinnig, zoals elke menselijke ervaring is.

Je moest eens weten, hoe boeiend. Ik ga het nog eens zien.

DE KIPPENPOOT (1)

 

Gevoelens van pijn, schaamte en boosheid zijn onlosmakelijk verbonden met het litteken. Het ontsiert mijn bovenbeen sinds 1958, het jaar waarin Sparta mij, bij wijze van troost,  het voetbalkampioenschap van Nederland schenkt,  

   Acht jaar ben ik als ik de waarde van lege bier- en colaflesjes ontdek. De maandag na elke thuiswedstrijd van Sparta, gaan mijn vriendje Anton en ik naar het voetbalstadion. We klimmen over het hek van het stadion en verzamelen de lege flesjes, die door de toeschouwers onder de tribune zijn neergegooid.

   Anton pikt geld van zijn ouders en spijbelt. Hij mag van zijn ouders zo laat thuiskomen als hij zelf wil. Veel te wijde, korte broeken draagt hij. Broeken, die zijn witte spillebeentjes accentueren. Anton is twee jaar ouder en twee koppen kleiner dan ik.  Ik ben zijn enige vriendje. Hij durft spannende dingen te doen. Meer dan mijn gewone vrienden, daar voetbal ik vooral mee en we pesten ‘de kippenpoot’. Anton en ik gaan appeltjes gappen, trammetje piepen, of ruitjes inkinkelen. Dat hij naar pies stinkt, neem ik op de koop toe.

   Voor die maandag heb ik een stel grote boodschappentassen nodig om de flesjes in te stoppen. Die haal ik uit mijn moeders voorraad.

   Echt op mijn gemak voel ik me niet tijdens het flesjes rapen. Het is toch een soort van jatten van Sparta. Onder het hoge, houten, schuin oplopende dak, dat de tribune boven ons vormt is het akelig donker. Elke keer als Anton een flesje in de tas laat vallen, krimp ik in elkaar van angst..

  “Oh, wat ben je toch een vreselijke schijterd,’ lacht Anton, als ik fluister, dat hij niet zo’n lawaai moet maken met die flessies. Hij heeft gelijk: de spanning op mijn sluitspieren neemt dusdanig toe dat ik moet poepen. Anton werkt intussen luid en vrolijk fluitend door. Mijn boodschappentassen heeft hij ook al gevuld. Met die drol is gelijk wel een hoop angst uit mijn lijf verdwenen.

We vinden een plek waar we met onze volle tassen ongezien over het hek kunnen. Het is wel uitkijken geblazen voor het prikkeldraad en die gemene ijzeren punten aan het hek. Anton klimt er als eerste overheen. Mij laat hij met die twee tassen staan.

   “Geef mij nou eerst één voor één je tassen aan en klim dan zelf over het hek. Ik vang je wel op.”.

   In gedachten smul ik al van de spekkies, schuine droppen en roomknotsen, die we van het statiegeld gaan kopen. Het klimmen gaat prima maar halverwege de afdaling verlies ik mijn grip op het hek en val een halve meter. Ik blijf met de binnenkant van mijn dijbeen in de tien centimeter lange punt van het hek hangen, één meter boven de grond ongeveer